Ο Φώτης Κουβέλης και το ΠΑΣΟΚ

Ανάλυση του Δαμιανού Βασιλειάδη, εκπαιδευτικού, μέλους της Κεντρικής Επιτροπής του ΔΗΚΚΙ, πρώην ηγετικό στέλεχος του ΠΑΚ και του ΠΑΣΟΚ

Αθήνα, 17.2.2009

Μας άφησε κατάπληκτους η τοποθέτηση του συντρόφου Φώτη Κουβέλη, που αναφέρθηκε στο ΠΑΣΟΚ ως «όμορο πολιτικό χώρο», προτείνοντας μάλιστα «χωρίς συμμετοχή στην κυβέρνηση παροχή ψήφου ανοχής ή και εμπιστοσύνης με δεσμεύσεις όμως προς όφελος της κοινωνίας».

Είναι δυνατό να πιστεύει ο σύντροφος Κουβέλης ότι το ΠΑΣΟΚ θα αναλάβει δεσμεύσεις προς όφελος της κοινωνίας; Δεν μετράει η πρότερη ιστορία το Γιώργου Παπανδρέου και του ΠΑΣΟΚ; Δεν ισχύει η λαϊκή σοφία για τον Γιώργο Παπανδρέου: «΄Αλλαξε ο Μανωλιός κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς;» Κι αν άλλαξε και τα ρούχα, φυσικά, που κατά την γνώμη μας ούτε αυτό έκανε.

Σαν μέλος του ΔΗΚΚΙ, του οποίου τα περισσότερα μέλη είναι πασοκογενή, όπως ο υποφαινόμενος, αναρωτιόμαστε, με βάση αυτή τη δήλωση του Φώτη Κουβέλη, τι νόημα είχε και έχει η αποχώρησή μας από το ΠΑΣΟΚ. Γιατί άραγε να μην ξαναγυρίσουμε στο ΠΑΣΟΚ και να έχουμε και αξιώματα και απολαβές, αντί να καθόμαστε και να του δίνουμε ψήφο ανοχής ή εμπιστοσύνης; Μήπως φύγαμε από το ΠΑΣΟΚ για κάποιο καπρίτσιο; Μήπως φύγαμε από το ΠΑΣΟΚ, γιατί «ο καιροσκοπισμός μας» δεν υπηρετήθηκε από τον μηχανισμό του ή γιατί υπήρχαν καθαρά ιδεολογικοί λόγοι, επειδή δεν θέλαμε να συνταυτιστούμε με μια πολιτική που εξυπηρετούσε τη Νέα Τάξη και την παγκοσμιοποίηση; Μήπως επιπλέον όσοι φύγανε από το ΠΑΣΟΚ και πήγαν στον ΣΥΡΙΖΑ θα έπρεπε να ξαναγυρίσουν στο ΠΑΣΟΚ, για να έχουν και κάποια ωφελήματα;

Η τοποθέτηση αυτή του σύντροφου Κουβέλη δημιουργεί το ολιγότερο σύγχυση. Σύγχυση με την έννοια ότι το ΠΑΣΟΚ είναι κάτι διαφορετικό στην πολιτική του από τη Νέα Δημοκρατία. Εμείς θέλουμε να δείξουμε ότι φύγαμε από το ΠΑΣΟΚ και ενταχτήκαμε στις γραμμές του του ΔΗΚΚΙ και του ΣΥΡΙΖΑ, γιατί θεωρούμε ότι το ΠΑΣΟΚ μεταλλάχτηκε σε ένα σκληρό νεοφιλελεύθερο κόμμα, και αυτόν τον νεοφιλελευθερισμό τον υπηρέτησαν με συνέπεια τόσο ο Σημίτης όσο και ο Γιώργος Παπανδρέου. ΄Εχει αλλάξει τίποτε από αυτήν την κατάσταση και δεν το καταλάβαμε; Τι έκανε, όταν ήταν στην κυβέρνηση το ΠΑΣΟΚ του Σημίτη και του Γιώργου Παπανδρέου; Δεν τα έδωσε όλα στους διαπλεκόμενους και τους Αμερικανούς; Μετρούν τα λόγια και όχι οι πράξεις; Ο Γιώργος Παπανδρέου έχει δοκιμαστεί και έχει αποδειχτεί ως στυλοβάτης του νεοφιλελευθερισμού.

Πραγματικά θα περίμενε κανείς μια απάντηση σ’ αυτά τα ερωτήματα.

Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο να ερμηνεύσουμε τους λόγους και να εξηγήσουμε ότι η πολιτική της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ υπηρετεί πιστά τον νεοφιλελευθερισμό και αλλαγή πορείας είναι με αυτή την ηγετική ομάδα (όλα τα πρωτοκλασάτα στελέχη) αδύνατη. Το έχει αποδείξει η έως τώρα πράξη. Τα λόγια δεν παίζουν κανένα ρόλο. Ο Γιώργος Παπανδρέου μπορεί να υπόσχεται τώρα ανέξοδα λαγούς με πετραχήλια. Όμως τι έκανε όταν ήταν στην κυβέρνηση επί δεκαετίες; Και αυτό πρέπει να το αποδείξουμε στα στελέχη και τους οπαδούς αυτού το κόμματος, που είναι εγκλωβισμένοι σε μια απάτη. Υπηρέτησε κανέναν σοσιαλιστικό στόχο; Εμείς πρέπει να αποδείξουμε στα στελέχη και τους οπαδούς του ότι όσο μένουν μέσα στο ΠΑΣΟΚ θα υπηρετούν τη νεοφιλελεύθερη πολιτική, αυτήν, την οποία θέλουν να ανατρέψουν.

Τι εννοούμε συγκεκριμένα: Οι διακηρυγμένες αρχές του Κινήματος, που αποτελούν και το περιεχόμενο της στρατηγικής του ΠΑΣΟΚ, ως γνωστόν, είναι οι διακηρυγμένες αρχές της 3ης του Σεπτέμβρη, δηλαδή εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία, κοινωνική απελευθέρωση και δημοκρατική διαδικασία.

Η πολιτική του Κινήματος και η οργανωτική του δομή θα έπρεπε κανονικά να εξυπηρετούν διαχρονικά αυτούς τους στόχους. Με άλλα λόγια τα πολιτικά πρόσωπα του Κινήματος ή η κάθε φορά ηγεσία του, ως φορέας πολιτικής, θα έπρεπε να υπηρετεί και διασφαλίζει αυτούς τους στόχους. Άντ’ αυτού άρχισαν με ευθύνη της ηγεσίας να εγκαταλείπονται μία μετά την άλλη οι στρατηγικές αρχές του Κινήματος και να γίνεται απόλυτη προσαρμογή τους στις επιταγές του νεοφιλελευθερισμού. Έτσι επήλθε σταδιακά η απότομα -δεν έχει σημασία - η αποϊδεολογικοποίηση του Κινήματος και η επικράτηση των γραφειοκρατικών μηχανισμών.

Οι μηχανισμοί, που διαμορφώνουν καθεστώτα, καθόρισαν τελικά ότι ο μόνος στόχος είναι η κατάκτηση και νομή της εξουσίας στα πλαίσια της νεοφιλελεύθερης πολιτικής, που έγινε αυτοσκοπός, Κι αυτό γιατί οι μηχανισμοί σε αντίθεση με την ιδεολογία διεκπεραιώνουν προσωπικές και μόνο στρατηγικές. Το ΠΑΣΟΚ έχασε κατ’ αυτόν τον τρόπο τη φυσιογνωμία του και τον στρατηγικό του προσανατολισμό. Μεταλλάχτηκε μέσω της προσαρμογής, μέσω της διαπλοκής και με ευθύνη της εκάστοτε ηγεσίας του, μηδενός εξαιρουμένου, σ’ ένα νεοφιλελεύθερο, αντιλαϊκό, νεοταξικό κόμμα. Το γεγονός ότι υπάρχουν δυνάμεις μέσα στους κόλπους του και μια κοινωνική αριστερά δεν παίζει καθοριστικό ρόλο για την νεοταξική πορεία του. Και στην Νέα Δημοκρατία υπάρχουν εγκλωβισμένες δυνάμεις που ανήκουν στην κοινωνική αριστερά. Σημασία έχει ότι είναι εγκλωβισμένες στην πολιτική δεξιά.

Αυτή είναι η πολιτική που εφαρμόζει και ο νέος του πρόεδρος Γιώργος Παπανδρέου. Προσπαθεί να παρουσιαστεί με καινούργιο πρόσωπο, λες και προέρχεται από παρθενογένεση. Δεν ήταν επί δεκαετίες υπουργός σε διάφορα κρίσιμα πόστα και κατά την εποχή Σημίτη, όπου όλα δόθηκαν στους διαπλεκόμενους και τους Αμερικανούς; Πως μπορεί κανείς να αγνοεί την πολιτική του διαδρομή, η οποία στην πράξη και όχι στα λόγια αποδεικνύει τις πολιτικές του επιλογές: Βλέπε στήριξη της νεοφιλελεύθερης πολιτικής Σημίτη σ’ όλα τα επίπεδα, στήριξη του κατάπτυστου σχεδίου Ανάν, παράδοση Οτσαλάν στους Τούρκους, παραδοχή συνοριακών διαφορών και ζωτικών συμφερόντων της Τουρκίας κατ’ απαίτηση των Αμερικανών, ΄Ιμια κ.λπ. Έναν πολιτικό άνδρα θα πρέπει να κρίνει κανείς από τις πράξεις του, όπως και κάθε άνθρωπο φυσικά. Ποια ήταν συνολικά η πολιτική του Γιώργου Παπανδρέου τελικά: Η συνεπής σοσιαλφιλελεύθερη πολιτική, όπως και όλων των άλλων σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων.

Αυτή είναι δυστυχώς η πραγματικότητα,. Αποτέλεσμα ήταν να χάσει ένα μέρος της κοινωνικής του βάσης, που το στήριζε και που δεν ήταν πρόθυμο να αποδεχτεί την μετάλλαξη αυτή, διατηρώντας ακόμη τα προδομένα οράματα και ελπίζοντας (η ελπίδα πεθαίνει τελευταία) σε μια αλλαγή πλεύσης προς μια προοδευτική πολιτική, που η μέχρι τώρα πράξη αποδεικνύει το αντίθετο. Τώρα προσπαθούν να τον ενισχύσουν με τις δημοσκοπήσεις τους οι διαπλεκόμενοι.

Η εξέλιξη αυτή στο ΠΑΣΟΚ ούτε ξαφνική είναι ούτε προέκυψε συγκυριακά. Η μετάλλαξή του υπέβοσκε σχεδόν από τα πρώτα βήματα του Κινήματος και ο πρώτος που έβαλε τα θεμέλια γι’ αυτήν την μετάλλαξη, που τώρα ξέσπασε με τόση δραματικότητα δεν είναι μόνο ο Κώστας Σημίτης (αυτός την επέτεινε απλώς. Εξάλλου ο τελευταίος δεν προέκυψε από παρθενογένεση), αλλά ο ίδιος ο ιδρυτής του Κινήματος Ανδρέας Παπανδρέου.

Αυτός, ο ιδρυτής του Κινήματος, έβαλε στα θεμέλιά του τον πρώτο δυναμίτη, εγκαθιστώντας στο ΠΑΣΟΚ ένα προσωποπαγές, συγκεντρωτικό, αυταρχικό αρχηγικό καθεστώς, με τους πραιτοριανούς και τους αυλοκόλακες, καταλύοντας από τα πρώτα βήματα του Κινήματος την βασικότερη κατά την άποψή μου αρχή: τις δημοκρατικές διαδικασίες, δηλαδή την εσωκομματική δημοκρατία. Έτσι δημιούργησε την πρώτη παιδική ασθένεια του, η οποία ξέσπασε με τόση τραγικότητα στην ενηλικίωση του Κινήματος τώρα. Η κρίση του Κινήματος (ασθένεια) έχει την ιστορική της διαδρομή και είναι συνεχής και σε όλα τα επίπεδα. Χωρίς ένα συγκεκριμένο ιδεολογικό, πολιτικό δημοκρατικά θεσμοθετημένο οργανωτικό πλαίσιο, δεν μπορεί να διευθετηθεί καμία κρίση, για να προκύψει με τη σειρά της διέξοδος. Τα αδιέξοδα στο ΠΑΣΟΚ είναι πια ενδημικά και δεν επιδέχονται, για τους λόγους που προανέφερα περιληπτικά, καμία απολύτως θεραπεία. Ο μεταπολιτευτικός κύκλος του ΠΑΣΟΚ, ως σοσιαλιστικό, πατριωτικό Κίνημα έκλεισε αμετάκλητα.

Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι την κρίση αυτή επεσήμανα ήδη από τα τέλη του 1974 στο βιβλίο μου: «ΠΑΚ - ΠΑΣΟΚ, μύθος και πραγματικότητα».[1] Παραθέτω μόνο δύο αποσπάσματα. Μετά τις διαγραφές της Δημοκρατικής Άμυνας και τις άλλες επεσήμανα: «Η γραμμή τώρα είναι: Α ρ ι σ τ ε ρ ή φ ρ α σ ε ο λ ο γ ί α κ α ι δ ε ξ ι ά π ο λ ι τ ι κ ή π ρ α κ τ ι κ ή».[2] Σε ένα άλλο σημείο συμπλήρωνα, προμηνύοντας τον κατήγορο που θα ακολουθούσε: «Όσον αφορά το ΠΑΣΟΚ, τα πρώτα αχνάρια, τις πρώτες αμυδρές ενδείξεις ότι ακολουθούμε λαθεμένη τακτική, άρχισα να αποκτώ με το κυνήγι των παλαιοκομματικών και την μέθοδο που ακολουθούσε το Κίνημα τότε». Και σε ένα άλλο σημείο: «Και δεν υπάρχει καμιά, μα καμιά απολύτως ένδειξη ότι ο κατήφορος αυτός θα σταματήσει».[3] Κατήφορος βέβαια για το ΠΑΣΟΚ που ξέραμε και όχι το μεταλλαγμένο ΠΑΣΟΚ. Ακούγεται ως τραγική ειρωνεία η δήλωση του Ανδρέα Παπανδρέου στην εφημερίδα τα «Νέα» στις 8.10.74: «Είναι αδύνατο να επαγγέλλεσαι Δημοκρατία για το Έθνος και να μη την εφαρμόζεις ο ίδιος μέσα στους κόλπους σου, στους κόλπους του Κινήματός σου». Έτσι οι δύο βασικοί στρατηγικοί στόχοι του Κινήματος καταργήθηκαν σταδιακά από τον ίδιο τον Ανδρέα Παπανδρέου, δηλαδή οι δημοκρατικές διαδικασίες και η λαϊκή κυριαρχία. Τι απέμεινε από το σύνθημα: «Το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση, ο Λαός στην εξουσία;». Η χώρα υποχώρησε από την Εθνική Ανεξαρτησία στην πολλαπλή εξάρτηση. Είναι γνωστές οι εξελίξεις. (σχέδιο Ανάν, ελληνοτουρκικά κ.λπ). Τι απέγιναν οι πολιτικές της κοινωνικής δικαιοσύνης και του κοινωνικού μετασχηματισμού;

Το ΠΑΣΟΚ εγκατέλειψε τα λαϊκά στρώματα που εκπροσωπούσε και την λαϊκή βάση που το στήριζε. Δυστυχώς είναι δύσκολο να αποδεχτεί κανείς σκληρές αλήθειες. Ο λαός του ΠΑΣΟΚ, δηλαδή εκείνοι που θέλουν να διατηρούν ακόμη το όραμα της αλλαγής, δύσκολα να αντέξουν τέτοιες αλήθειες και προτιμούν τα απατηλά λόγια. Όμως το ψέμα δεν σώζει. Το Κίνημα, που λέγεται ΠΑΣΟΚ, το δυναμίτισε ευθύς εξαρχής ο ίδιος ο ιδρυτής του. Από κει και πέρα η μετάλλαξη ακολούθησε νομοτελειακή πορεία. Όλα αυτά τα φαινόμενα τα αναλύω στα βιβλία μου. [4]

Σ’ ένα περιορισμένο άρθρο δεν είναι δυνατό να αναλυθεί όλο το πλέγμα των αιτίων της διαρκούς κρίσης του ΠΑΣΟΚ. Ένα μόνο θα τονίσω: Αναγέννηση ή ανασυγκρότηση με μια ηγεσία, ή οποία ευθύνεται γι’ αυτή την κατάντια του ΠΑΣΟΚ, είναι φύσει αδύνατο να γίνει. Η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ είναι φορέας μηχανισμών και όχι ιδεολογίας. Και αν υπάρχει ιδεολογία αυτή είναι η ιδεολογία του νεοφιλελευθερισμού. Τι σχέση μπορεί να έχει ο ΣΥΡΙΖΑ μ’ ένα τέτοιο ΠΑΣΟΚ;

Αλλαγή στο ΠΑΣΟΚ δεν πρόκειται να γίνει, γιατί όλες οι ηγετικές του πτέρυγες συγκλίνουν στην ίδια πολιτική και οι μεταξύ τους αντιθέσεις αφορούν αποκλειστικά την κατάκτηση, τη διαχείριση και τη νομή της κυβερνητικής εξουσίας. Τα πολιτικά πρόσωπα του ΠΑΣΟΚ ούτε θέλουν ούτε μπορούν να κινήσουν διαδικασίες παραγωγής μιας ιδεολογικής πρότασης διαφορετικής από το νεοφιλελεύθερο μοντέλο. Βέβαια ως μεταλλαγμένο, νεοφιλελεύθερο ΠΑΣΟΚ θα έχει τις αξιώσεις του για να κυβερνήσει.

Αυτό τελικά θα το καθορίσουν οι διαπλεκόμενοι. Αν θέλουμε να ακολουθήσουμε τις δικές τους επιλογές, τότε πραγματικά θα πρέπει να συνεργαστούμε με το ΠΑΣΟΚ ή να αυτοδιαλυθούμε και προσχωρήσουμε στις γραμμές του για να έχουμε και τα ανάλογα οφέλη. Τότε όμως έχουμε προδώσει το λαϊκό κίνημα.

---

[1] Βλ. ΠΑΚ - ΠΑΣΟΚ, μύθος και πραγματικότητα, εκδ. «Βέγας», Αθήνα, Μάης 1977

[2] Ο.π., σ. 9.

[3] Ο.π., σ. 12 -13

[4] Βλ. Δημοκρατικός Σοσιαλισμός ή το όραμα του ΠΑΚ και του ΠΑΣΟΚ και η εφαρμογή του στην πράξη, εκδ. «Εναλλακτικές εκδόσεις», Αθήνα 2006. και στο καινούργιο μου βιβλίο: Ο μύθος του Ανδρέα ή οι θεωρητικές βάσεις της Ένωσης Κέντρου, του ΠΑΚ και του ΠΑΣΟΚ και η πρακτική τους κατάληξη», εκδ. «Εναλλακτικές εκδόσεις 2007. Στα δύο αυτά βιβλία αναλύεται με κάθε λεπτομέρεια και με αδιάσειστα ντοκουμέντα και επιχειρήματα η όλη εξελικτική πορεία του ΠΑΣΟΚ.